شیرهای پروانه‌ای تفلونی یکی از پرکاربردترین انواع شیرهای صنعتی هستند که در سیستم‌های مختلف از جمله صنایع شیمیایی، نفت و گاز، آب و فاضلاب، صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این شیرها به دلیل طراحی ساده، عملکرد سریع، مقاومت در برابر مواد خورنده و عمر طولانی، به انتخابی محبوب در صنایع تبدیل شده‌اند.

2. تعریف شیر پروانه‌ای تفلونی

شیر پروانه‌ای تفلونی نوعی شیر صنعتی است که از یک دیسک چرخان برای کنترل جریان سیال استفاده می‌کند. این شیرها دارای پوشش PTFE (Polytetrafluoroethylene) یا تفلون هستند که باعث افزایش مقاومت در برابر مواد شیمیایی، دماهای بالا و خوردگی می‌شود.

اجزای اصلی شیر پروانه‌ای تفلونی:

• بدنه: معمولاً از جنس چدن، فولاد کربنی یا استیل ضدزنگ ساخته می‌شود.
• دیسک (صفحه چرخان): بخش اصلی که جریان را تنظیم می‌کند و با پوشش تفلون محافظت شده است.
• سیستم آب‌بندی: شامل حلقه‌های آب‌بندی از جنس PTFE که برای جلوگیری از نشتی طراحی شده است.
• دسته یا محرک: برای باز و بسته کردن شیر به صورت دستی، برقی یا پنوماتیکی.

3. ویژگی‌های فنی شیر پروانه‌ای تفلونی

الف) مقاومت در برابر مواد شیمیایی

پوشش PTFE باعث می‌شود که این شیرها در برابر اسیدها، قلیاها، حلال‌های قوی و سایر مواد خورنده بسیار مقاوم باشند.

ب) عملکرد سریع و آسان

با چرخش 90 درجه‌ای دیسک، می‌توان به سرعت جریان سیال را باز یا بسته کرد، که این ویژگی در کاربردهای صنعتی بسیار مفید است.

ج) تحمل دما و فشار بالا

شیرهای پروانه‌ای تفلونی معمولاً در دماهای بین -50 تا 200 درجه سانتی‌گراد و فشارهای بالا تا 150 PSI کارایی دارند.

د) طول عمر بالا

به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و سایش، این شیرها عمر طولانی‌تری نسبت به مدل‌های سنتی دارند.

4. انواع شیر پروانه‌ای تفلونی

الف) بر اساس نوع اتصال

1. شیر پروانه‌ای ویفری (Wafer Type): بین دو فلنج قرار می‌گیرد و با پیچ و مهره محکم می‌شود.
2. شیر پروانه‌ای لاگ (Lug Type): دارای سوراخ‌های پیچ‌دار برای نصب آسان و استحکام بیشتر.
3. شیر پروانه‌ای فلنج‌دار (Flanged Type): دارای فلنج‌های یکپارچه برای اتصال محکم‌تر در سیستم‌های فشار بالا.

ب) بر اساس نوع عملکرد

1. شیر پروانه‌ای دستی: دارای اهرم یا گیربکس برای کنترل دستی جریان.
2. شیر پروانه‌ای برقی: مجهز به موتور الکتریکی برای کنترل خودکار.
3. شیر پروانه‌ای پنوماتیک: با استفاده از فشار هوا برای عملکرد سریع.

5. کاربردهای شیر پروانه‌ای تفلونی

الف) صنایع شیمیایی

• انتقال اسیدها، بازها و حلال‌های قوی.
• خطوط تولید مواد شیمیایی با خورندگی بالا.

ب) صنایع نفت و گاز

• کنترل جریان مواد نفتی و مشتقات آن.
• استفاده در پالایشگاه‌ها و تأسیسات گازی.

ج) صنایع غذایی و دارویی

• تولید و فرآوری مواد غذایی و نوشیدنی‌ها.
• خطوط تولید دارویی با نیاز به بهداشت بالا.

د) تصفیه آب و فاضلاب

• تنظیم جریان سیالات در تصفیه‌خانه‌های آب.
• استفاده در سیستم‌های فاضلاب صنعتی و شهری.

6. مقایسه شیر پروانه‌ای تفلونی با سایر شیرها

ویژگی‌ها	شیر پروانه‌ای تفلونی	شیر توپی	شیر کشویی
مقاومت در برابر خوردگی	بسیار بالا	متوسط	کم
سرعت عملکرد	بالا	متوسط	کم
هزینه نگهداری	پایین	متوسط	بالا
وزن	سبک	سنگین	سنگین
فضای اشغالی	کم	متوسط	زیاد

7. مزایا و معایب شیر پروانه‌ای تفلونی

مزایا:

✔ مقاومت بالا در برابر خوردگی و مواد شیمیایی. ✔ عملکرد سریع با چرخش 90 درجه‌ای. ✔ وزن سبک و نصب آسان. ✔ عمر طولانی و هزینه نگهداری پایین. ✔ قابلیت استفاده در دما و فشارهای بالا.

معایب:

✖ ممکن است در فشارهای بسیار بالا دچار نشت شود. ✖ برای برخی کاربردها نیاز به آب‌بندی اضافی دارد. ✖ نسبت به برخی مدل‌های دیگر دقت کمتری در کنترل جریان دارد.

8. نحوه انتخاب شیر پروانه‌ای تفلونی مناسب

هنگام خرید شیر پروانه‌ای تفلونی باید به نکات زیر توجه کرد:

1. جنس بدنه: بسته به شرایط محیطی، جنس چدن، فولاد یا استیل ضدزنگ انتخاب شود.
2. نوع محرک: انتخاب بین دستی، برقی یا پنوماتیکی بسته به نیاز سیستم.
3. اندازه و فشار کاری: بررسی دقیق فشار و دمای مورد نیاز سیستم.
4. نوع اتصال: بررسی نیاز به مدل ویفری، لاگ یا فلنج‌دار.
5. برند و استانداردها: انتخاب شیرهای دارای استانداردهای بین‌المللی مانند ANSI، API و DIN.

9. نگهداری و تعمیرات شیر پروانه‌ای تفلونی

روش‌های نگهداری:

• بازرسی دوره‌ای: بررسی عملکرد و نشتی‌های احتمالی.
• تمیزکاری منظم: جلوگیری از تجمع رسوبات روی دیسک و بدنه.
• تعویض واشرها و آب‌بندی‌ها: برای جلوگیری از نشتی در طولانی‌مدت.
• روغن‌کاری بخش‌های متحرک: در مدل‌های گیربکسی برای کاهش اصطکاک.

10. جمع‌بندی

شیر پروانه‌ای تفلونی یکی از بهترین گزینه‌ها برای کنترل جریان سیالات خورنده و شیمیایی است. این شیرها با طراحی ساده، وزن سبک، مقاومت بالا و عملکرد سریع، در صنایع مختلف کاربرد دارند. انتخاب صحیح این شیرها بر اساس نیازهای صنعتی، می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و افزایش طول عمر تجهیزات شود.