صنعت نفت به عنوان یکی از بزرگترین صنایع جهان، با داشتن تأثیر بسزایی بر اقتصاد، سیاست، اجتماع، محیط زیست و بسیاری از جوانب دیگر زندگی بشری، در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین موارد در جهان مدرن محسوب می‌شود. در این مقاله، تاریخچه صنعت نفت از ابتدای تولید نفت تا به امروز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در اوایل قرن 19، تولید نفت به صورت سنتی و به‌صورت دستی انجام می‌شد. در این زمان، نفت از طریق حفر چاه‌های کوچک، که به طور معمول بصورت دستی حفر می‌شدند، به دست آمده و در سطح زمین با استفاده از قیف‌های برجسته جمع‌آوری می‌شد. در این روش، تولید نفت بسیار پایین بود و تولید آن به صورت تجاری نبود.
در سال 1859، چاه نفت اولین بار در پتروسین، ویرجینیا، آمریکا حفر شد. این چاه توسط یک داروساز به نام ادوارد دریک حفر شد و در نتیجه یکی از بزرگترین صنایع جهان به وجود آمد. تولید نفت از این چاه به سرعت افزایش یافت و باعث شد تا دیگر کشورها نیز به دنبال روش‌هایی برای به دست آوردن نفت با سرعت بیشتر بگردند.
بعد از این حادثه شرکت‌های بسیاری در سراسر جهان تشکیل شدند و به تولید نفت پرداختند.
به طور خلاصه، صنعت نفت به عنوان یکی از صنایع بزرگ و راهبردی جهان، از اوایل قرن بیستم با کشف میادین نفتی به سرعت در حال توسعه بود و با تلاش صنایع دیگر نیز توانست تا به امروز به یکی از بزرگترین صنایع جهان تبدیل شود. این صنعت با تأثیرات بسیاری در توسعه و رشد کشورها و اقتصاد جهانی همراه بوده است و همچنان نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
تاریخچه صنعت نفت موضوعی پیچیده و جالب است و بررسی آن نیازمند اطلاعات گسترده و عمیق است. در این مقاله به مرور کوتاهی از تاریخچه صنعت نفت پرداخته شده است. به طور خلاصه، این صنعت از کشف نخستین مخزن نفت در سال ۱۸۵۹ تا به امروز از طریق روش‌های استخراج، پالایش و توزیع به یکی از بزرگترین صنایع جهان تبدیل شده است.
اما تاریخچه صنعت نفت فراتر از این گسترده است و شامل رویدادها و اتفاقات بسیاری است که تأثیرات گسترده‌ای روی دنیای امروز دارد. برای مثال در طول جنگ جهانی دوم، برخی از کشورهای خاورمیانه با متحدان غربی همراه شدند و منابع نفتی خود را به آنها فروختند. این اقدام باعث تحریم‌های بعدی و مواجهه با واکنش‌های بین‌المللی شد.
در دهه ۱۹۵۰، تحت سلطه تعداد کمی شرکت بزرگ نفتی، این صنعت تقریباً به کنترل کامل این شرکت‌ها در آمد. این شرکت‌ها قدرت بسیاری در کنترل قیمت ها داشتند.
توسعه تولید نفت در ایالات متحده
در سال ۱۸۵۹، رابرت بویل، که مشاور شرکت Pennsylvania Rock Oil Company بود، برای به دست آوردن نفت از زمین ایده مخاطب خود را به دوستش ادوارد دریک پیشنهاد داد. دکتر دریک پس از چندین بار تلاش، در سال ۱۸۵۹، به صورت تصادفی موفق به حفاری چاهی شده و نفت را به دست آورد. این اتفاق در شهر تیتوسویل در ایالت پنسیلوانیا رخ داد و این رویداد، انقلاب صنعت نفت را آغاز کرد.
در سال ۱۸۶۰، شرکت اتلانتیک و رفینینگ نفت (Atlantic and Refining Company) به عنوان اولین شرکت روغن‌کشی آمریکا تأسیس شد. در طی سال‌های بعد، صنعت نفت در ایالات متحده به طور سریع رشد کرد. در سال ۱۸۶۱، در ایالت نیویورک، بخش نفتی شرکت لیتل، شکافی را برای روغن‌کشی تشکیل داد. در سال ۱۸۶۳، شرکت هیوستون ویلز با تاسیس یک شرکت نفتی در تگزاس و دیگر شرکت‌ها در سراسر ایالات متحده، تولید نفت و روغن را به یک صنعت مستقل تبدیل کردند.
توسعه صنعت نفت در جهان
در سال‌های بعد، توسعه صنعت نفت به دیگر قاره‌ها گسترش یافت. در سال ۱۸۷۸، شرکت Royal Dutch Shell تأسیس شد و در طی دو دهه بعد، شرکت‌های نفتی در اروپا، آفریقا، آسیا و استرالیا تأسیس شدند. در سال ۱۹۰۱، با تأسیس شرکت American Oil Company، تأسیس شرکت‌های نفتی در آمریکا به گسترش پی
پس از جنگ جهانی دوم، تقاضای بالایی برای نفت به وجود آمد و این در حالی بود که نفت در سطح جهانی به عنوان منبع انرژی بیشتری مورد استفاده قرار گرفته بود. در سال ۱۹۴۹، اولین کنفرانس اوپک برگزار شد و چند کشور نفت‌خیز شرکت کردند. این کنفرانس برای مذاکره در مورد برنامه‌های تولید نفت، قیمت‌گذاری و مشکلات بازاریابی بود.
تا دهه ۱۹۵۰، شرکت‌های نفتی آمریکا مسلط به تولید و بهره‌برداری از منابع نفتی در جهان بودند. اما این تعادل در دهه ۱۹۶۰ به سرعت تغییر کرد. به خاطر افزایش تولید نفت در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، تولید نفت در خاورمیانه به سرعت رشد کرد. در این دهه اکثریت کشورهای خاورمیانه، مانند ایران، عربستان صعودی، عراق، کویت و قطر، شروع به توسعه منابع نفتی خود کردند.
در دهه ۱۹۷۰ با شروع بحران نفتی، صنعت نفت به یک تغییر بزرگ روبرو شد. در آن زمان، کشورهای صادرکننده نفت تصمیم گرفتند که در پاسخ به حملات اسرائیل به مقر سازمان کشورهای صادرکننده نفت در وین، تولید نفت را کاهش دهند. همچنین قیمت نفت نیز به طور چشمگیری افزایش یافت. این حادثه باعث شد تا کشورهای صادرکننده نفت قدرت بیشتری در بازار نفت داشته باشند و بسیاری از شرکت‌های نفتی غربی به دنبال منابع نفت دیگری در جهان بگردند.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، با شروع دهه‌های مصرف بالای نفت، شرکت‌های نفتی بزرگی مانند شرکت‌های اکسون، موبیل، شل و بی‌پی، توسعه روش‌هایی برای بهره‌برداری بهینه از منابع نفتی را آغاز کردند. برای مثال، با توجه به افزایش قیمت نفت، فرآیند‌های استخراج و پالایش نفت بهبود یافتند و تکنولوژی‌های جدیدی نیز برای حمل و نقل نفت و فرآوری آن ایجاد شد. در طول دهه‌های ۷۰ و ۸۰، با ورود بیشتر شرکت‌های نفتی به بازار، این صنعت رشد قابل توجهی را تجربه کرد.
در دهه ۹۰ میلادی، با توجه به شیب نزولی قیمت نفت و کاهش قابل توجه تقاضا، شرکت‌های نفتی با تحدید تلاش‌های خود برای بهره‌برداری بهینه از منابع نفتی، تلاش کردند تا توسعه و بهبود فناوری‌هایی را که برای حفاظت از محیط زیست و بهبود کارایی استفاده می‌شوند، را تسریع کنند. در این دهه، شرکت‌های نفتی با همکاری دولت‌ها و سازمان‌های محیط زیست، تلاش کردند تا استانداردهای جدیدی برای کاهش تاثیرات زیست محیطی این صنعت ارائه دهند. به طور مثال، شرکت‌های نفتی به دنبال بهبود استفاده از آب و انرژی و کاهش آلودگی هوا و آب در فرآیند‌های خود بودند.
در دهه ۲۰۰۰، با افزایش تقاضا برای انرژی، نفت همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع انرژی جهان به شمار می رود.
در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی، با شروع جنگ ایران و عراق و صعود قیمت نفت به بیش از ۳۵ دلار برای بشکه‌ی یک صد لیتری، تولید نفت به یکی از عوامل اصلی پیروزی‌ها و شکست‌های جنگ تبدیل شد. در این دوران، عراق به عنوان دومین تولید کننده‌ی نفت دنیا، به دنبال افزایش قدرت اقتصادی و ارتباطات بین‌المللی، تلاش کرد که بیشترین حجم نفت را به بازارهای جهانی صادر کند. ایران نیز با تولید نفت در بسیاری از زمینه‌های صنعتی، از جمله صنعت پتروشیمی، آشفته بود.
در سال ۱۹۸۶ میلادی، سازمان کنترل تولید و صادرات نفت (OPEC) برای بررسی وضعیت بازار جهانی نفت، در جلسه‌ای که در شهر وین برگزار شده بود، تصمیم گرفت که قیمت نفت را از ۲۸ دلار برای بشکه‌ی یک صد لیتری به ۱۰ دلار کاهش دهد. این تصمیم منجر به کاهش درآمدهای کشورهای صادرکننده‌ی نفت شد و تحریم‌های جدیدی نیز برای ایران شروع شد.
در سال ۲۰۰۲ میلادی، با شروع بحران عراق، تولید نفت در این کشور به شدت کاهش یافت. این موضوع منجر به افزایش قیمت نفت در بازار جهانی شد و قیمت بشکه‌ی یک صد لیتری نفت به بیش از ۱۰۰ دلار رسید.
از طرفی، با گسترش فناوری‌های نوین در صنعت نفت، مشکلات جدیدی برای کشورهای تولیدکننده‌ی نفت به وجود آمد.
به طور خلاصه، صنعت نفت از دوران باستانی شروع شده و در طول تاریخ به سمت توسعه و رشد پیش رفته است. این صنعت همواره از رونق و رکودهایی برخوردار بوده و در حال حاضر به عنوان یکی از مهمترین صنایع جهان درآمدزا شناخته می‌شود. با توجه به محدودیت‌های موجود در ذخیره و استخراج نفت، بسیاری از کشورها به دنبال یافتن راهکارهای جایگزین برای تامین نیازهای انرژی خود هستند. اما به هر حال، نفت به عنوان یکی از مهمترین منابع انرژی جهان به نظر می‌رسد همچنان برای مدتی به عنوان یکی از منابع انرژی مهم استفاده خواهد شد.
